Negara kepulauan kita kaya dengan budaya yang begitu pelbagai seperti pulau-pulau kita. Ia adalah rumah kepada banyak komuniti orang asli yang juga mempunyai bahasa mereka sendiri.
Malah, Filipina mempunyai 175 bahasa asli yang masih hidup, menurut Ethnologue, yang mengkategorikan bahasa-bahasa ini berdasarkan tahap keutuhannya. Daripada 175 bahasa yang masih wujud, 20 adalah "institusi", iaitu bahasa yang digunakan dan dipelihara oleh institusi di luar rumah dan komuniti; 100 yang dianggap "stabil" tidak dipelihara oleh institusi formal tetapi masih menjadi norma di rumah dan komuniti yang mana kanak-kanak terus belajar dan menggunakannya; manakala 55 dianggap "terancam," atau tidak lagi menjadi norma yang dipelajari dan digunakan oleh kanak-kanak.
Terdapat dua bahasa yang sudah "pupus." Ini bermakna bahawa ia tidak lagi digunakan dan tiada siapa yang mengekalkan rasa identiti etnik yang dikaitkan dengan bahasa-bahasa ini. Saya tertanya-tanya apa yang terjadi kepada budaya dan pengetahuan tradisional yang berkaitan dengan bahasa-bahasa itu. Kita hanya boleh berharap bahawa ia telah didokumentasikan dengan cukup, sekurang-kurangnya untuk menjadi sebahagian daripada buku sejarah dan budaya kita.
Jika kita gagal untuk memelihara dan mempromosikan 55 bahasa terancam di negara kita, tidak lama lagi ia juga akan menjadi pupus.
Terdapat konvensyen antarabangsa berkaitan dengan hak-hak bahasa orang asli yang telah diiktiraf oleh Filipina sepanjang dekad ini. Ini boleh menyokong program-program yang dapat memberikan kehidupan baru kepada bahasa-bahasa yang sudah terancam. Salah satunya ialah Konvensyen Menentang Diskriminasi dalam Pendidikan (CDE), yang diterima pakai oleh negara pada tahun 1964.
CDE ialah instrumen antarabangsa yang pertama mengikat secara sah yang mengiktiraf pendidikan sebagai hak asasi manusia. Ia mempunyai peruntukan yang mengiktiraf hak-hak minoriti kebangsaan, seperti kumpulan orang asli, untuk mempunyai aktiviti pendidikan mereka sendiri, termasuk penggunaan atau pengajaran bahasa mereka sendiri.
Satu lagi perjanjian yang diterima pakai oleh Filipina pada tahun 1986 ialah Kovenan Antarabangsa mengenai Hak Sivil dan Politik (ICCPR), yang bertujuan untuk melindungi hak-hak sivil dan politik termasuk kebebasan daripada diskriminasi. Satu peruntukan khusus mempromosikan hak-hak etnik, agama atau minoriti linguistik "untuk menikmati budaya mereka sendiri, mengamalkan dan mempraktikkan agama mereka sendiri, atau menggunakan bahasa mereka sendiri."
Filipina juga merupakan penandatangan kepada Konvensyen untuk Pemeliharaan Warisan Budaya Tidak Ketara (CSICH) pada tahun 2006, Deklarasi PBB mengenai Hak-Hak Orang Asli (UNDRIP) pada tahun 2007, dan Konvensyen PBB mengenai Hak-Hak Orang Kurang Upaya (UNCRPD) pada tahun 2008.
CSICH bertujuan untuk memelihara warisan budaya tidak ketara (ICH) terutamanya dengan membawa kesedaran di peringkat tempatan, kebangsaan dan antarabangsa, mewujudkan penghormatan terhadap amalan komuniti, dan menyediakan kerjasama dan bantuan di peringkat antarabangsa. Konvensyen ini menyatakan bahawa warisan budaya tidak ketara dimanifestasikan melalui, antara lain, tradisi lisan dan ungkapan, termasuk bahasa sebagai kenderaan ICH.
Sementara itu, UNDRIP merupakan perjanjian penting yang telah berperanan dalam melindungi hak-hak orang asli "untuk hidup dengan maruah, untuk mengekalkan dan mengukuhkan institusi, budaya dan tradisi mereka sendiri, serta untuk meneruskan pembangunan mereka yang ditentukan sendiri, selaras dengan keperluan dan aspirasi mereka sendiri."
Akhirnya, UNCRPD mengesahkan bahawa semua orang dengan semua jenis kecacatan mesti menikmati semua hak asasi manusia dan kebebasan asas, termasuk kebebasan bersuara dan berpendapat, yang mesti disokong oleh negara pihak melalui langkah-langkah inklusif, seperti menerima dan memudahkan penggunaan bahasa isyarat, antara lain.
Selaras dengan ini, salah satu daripada 175 bahasa asli yang masih hidup di Filipina ialah Bahasa Isyarat Filipina (FSL), yang digunakan sebagai bahasa pertama oleh orang pekak dari semua peringkat umur.
Walaupun adalah suatu perkara yang patut diberi perhatian bahawa kita telah menyetujui konvensyen-konvensyen ini, perlu ditekankan bahawa menerima pakai perjanjian antarabangsa ini hanyalah titik permulaan kita. Sama pentingnya ialah memenuhi komitmen kita. Kita mesti lebih proaktif dalam memanfaatkan perjanjian ini untuk mengukuhkan program dan dasar kita ke arah pemeliharaan dan promosi semua bahasa hidup di Filipina, terutamanya yang sudah terancam. Kita juga mesti mengkaji dan mengambil bahagian dalam konvensyen antarabangsa lain yang boleh berperanan penting dalam usaha kita untuk menyelamatkan bahasa kita.