Konstytucja Filipin gwarantuje obywatelom wolność wypowiedzi, myśli i uczestnictwa. Prawo to jest również zapewnione przez przyjęcie przez kraj Międzynarodowego Pakty Praw Obywatelskich i Politycznych, który ma na celu ochronę praw cywilnych i politycznych, w tym wolności wypowiedzi i informacji.
Możemy wyrażać nasze pomysły i opinie poprzez mowę, na piśmie lub w formie sztuki, między innymi. Jednakże, tłumimy to prawo, gdy nie wspieramy dalszego użycia i rozwoju języków rdzennych.
Ekspert Mechanizm Praw Rdzennych Ludów ONZ podkreślił, że: „Umiejętność komunikacji w swoim języku jest fundamentalna dla godności ludzkiej i wolności wypowiedzi.”
Bez możliwości wyrażania siebie lub gdy użycie własnego języka staje się ograniczone, prawo do domagania się naj podstawowych praw jednostki — takich jak jedzenie, woda, schronienie, zdrowe środowisko, edukacja, zatrudnienie — także jest tłumione.
Dla naszych ludów rdzennych jest to szczególnie istotne, ponieważ wpływa na inne prawa, o które walczą, takie jak wolność od dyskryminacji, prawo do równości szans i traktowania, prawo do samostanowienia i inne.
W związku z tym, Zgromadzenie Ogólne ONZ ogłosiło lata 2022-2032 Międzynarodową Dekadą Języków Rdzennych (IDIL). Jej celem jest „nie pozostawienie nikogo w tyle ani na zewnątrz” i jest zgodna z Agendą 2030 na rzecz Zrównoważonego Rozwoju.
Prezentując Globalny Plan Działania IDIL, UNESCO podkreśliło, że „Prawo do wolnego, niezakłóconego wyboru używania języka, wyrażania opinii oraz samostanowienia i aktywnego zaangażowania w życie publiczne bez obawy o dyskryminację jest warunkiem wstępnym dla inkluzyjności i równości jako kluczowych warunków tworzenia otwartych i partycypacyjnych społeczeństw.”
Globalny Plan Działania ma na celu rozszerzenie funkcjonalnego zakresu użycia języków rdzennych w całym społeczeństwie. Proponuje dziesięć powiązanych tematów, które mogą pomóc w zachowaniu, rewitalizacji i promowaniu języków rdzennych: (1) edukacja wysokiej jakości i uczenie się przez całe życie; (2) wykorzystanie wiedzy i języka rdzennych do zwalczania głodu; (3) ustanowienie korzystnych warunków dla cyfrowego wzmocnienia i prawa do wypowiedzi; (4) odpowiednie ramy języka rdzennego zaprojektowane w celu zapewnienia lepszej opieki zdrowotnej; (5) dostęp do sprawiedliwości i dostępność usług publicznych; (6) utrzymanie języków rdzennych jako nośnika żywego dziedzictwa i kultury; (7) ochrona bioróżnorodności; (8) wzrost gospodarczy poprzez tworzenie godnych miejsc pracy; (9) równość płci i wzmocnienie pozycji kobiet; oraz (10) długoterminowe partnerstwa publiczno-prywatne na rzecz zachowania języków rdzennych.
Główna idea polega na integracji i włączeniu języków rdzennych we wszystkie obszary społeczno-kulturowe, ekonomiczne, środowiskowe, prawne i polityczne oraz strategiczne agendy. Dzięki temu wspieramy zwiększoną biegłość językową, witalność i rozwój nowych użytkowników języka.
Ostatecznie, musimy dążyć do stworzenia bezpiecznych środowisk, w których rdzenni mieszkańcy mogą wyrażać siebie w języku, który wybiorą, bez obawy o bycie ocenianym, dyskryminowanym lub źle zrozumianym. Musimy przyjąć języki rdzenne jako integralną część holistycznego i inkluzywnego rozwoju naszych społeczeństw.